In de Almzaal wordt een speciale training gehouden voor de zorgmedewerkers van Altenahove. Zij worden door het team van de organisatie De Keerzijde letterlijk op de stoel van de klant gezet en als zodanig verzorgd. Dat betekent: in een rolstoel, met oordoppen in (slechthorend), met een bordje om ‘ik kan niet praten’ en met een dichte bril op (slechtziend). Om de situatie zo realistisch mogelijk te maken, hebben de zorgmedewerkers hun mobieltjes, horloges en tassen ingeleverd. De afspraken zijn simpel: als groep blijven ze de hele tijd samen en wie naar het toilet moet, moet het vooraf vragen. De training duurt drie uur.

 

Goede bedoelingen

Waar de eerste vijf minuten lacherig wordt gedaan over de afwijkingen en afspraken waarmee rekening dient gehouden te worden, is al snel duidelijk dat het leven opeens écht anders is. Zeker als de verzorgenden om je heen haast op de automatische piloot ‘doen wat ze doen’. Zo gaat een slab ongevraagd om, ‘want dat is zo met familie afgesproken om de kleding netjes te houden’. En moet ‘iedereen meedoen met bewegen en spelletjes. Want dat is goed voor iedereen.’

Lieke du Bois, oprichter van De Keerzijde en bedenker van de bijzondere training, legt uit wat het idee achter deze zaken is: ‘’Met alle goede bedoelingen zijn de zorgmedewerkers voor hun klanten aan het zorgen. Niks geks, geen toneelspel. Zo doen wij het dagelijks met zijn allen. Maar feitelijk zijn we enorm aan het betuttelen en zorgen we dat iemand binnen vijf minuten gehospitaliseerd is en de regie kwijt is. Terwijl we dat juist niet willen!’’

Vechten, vluchten of verstarren.

Lieke legt uit dat een mens drie emotionele manieren van reageren heeft als hij de regie kwijtraakt. ‘’Allereerst vechten. Je wordt opstandig en laat zo blijken dat je zaken zelf wilt bepalen. De tweede vluchten. Je loopt letterlijk weg voor de situatie, omdat je er niet mee om kunt gaan. Ten derde verstarren. Je raakt van het padje of reageert nauwelijks nog. Het gaat hierbij niet om goed of fout gedrag. Dit is gewoon wat de psyche van de mens doet bij betutteling.’’

Alle opties komen ook voorbij tijdens de simulatie in de Almzaal. Als ‘klant’ Daan naar het toilet moet, steekt hij zijn hand op. Een verzorgende staat op en loopt prompt even mee, ‘want de klant moet geholpen worden’. De verzorgende blijft weliswaar buiten het toilet wachten, maar van achter de toiletdeur klinkt ‘’Lukt het?’’ Met een blos op de wangen keert Daan terug in de zaal. ‘’Het plassen was nog nooit zo naar. Ik was het liefst weggerend’’, klinkt het achteraf bij de evaluatie.

 

''Om gek van te worden''

Tijdens het zittende spel met een bal in een kring van stoelen is een medewerkster er helemaal klaar mee dat de verzorgenden haar programma bepalen, ze wil weg. Roken. ‘’Veel meer dan normaal’’, zegt ze achteraf, want ze was de situatie helemaal beu. Waarom moet ik de hele tijd in de groep blijven? Het slaat nergens op. En alles wat je doet, wordt gezien én besproken. Om gek van te worden. ‘’Let niet zo op mij’’, klinkt het bozig. Ook medewerker Rian zegt dat ze zich heeft ingehouden. ‘’Ik was al heel snel geïrriteerd. Ik wil de regie houden. Je voelt je zo nutteloos als iemand zijn zorgsysteem afdraait en niet echt naar je kijkt als mens. Naar wat jij wilt. Binnen een paar uur beheersten ze mijn leven compleet. Bizar hoe niemand een keer vraagt wat ik wil. Je zit maar te wachten tot de zuster een keer tijd heeft voor jou binnen háár programma. Je wordt er doodmoe van.’’

 

Pure verveling

Waar Daan aanvankelijk als lolbroek begon, zie je hem tijdens de training steeds verder inkakken. Hij gaapt zelfs regelmatig. ‘’Dit was geen toneelspel, maar pure verveling. Dit gebeurt er dus met je als iemand de regie overneemt.’’ Marjolein had beperkt zicht en zegt hoe vervelend het was dat een stoel met veel herrie werd verschoven zonder het even te zeggen. ‘’Ik weet in elk geval precies waar ik voortaan op ga letten.’’’

Cheryl had oordopjes in en vertelt dat ze zich een toeschouwer voelde van het geheel. ‘’Je valt buiten de groep, dat is een eenzaam gevoel.’’ Ook Kim voelde zich eenzaam. Ze kon tijdens de training zogenaamd niet praten. ‘’Ik ben me nu veel bewuster van wat mensen met afasie doormaken. Je maakt nergens deel van uit en je kunt nergens op reageren. Alles overkomt je. En ik kon weliswaar niet praten, maar kan mezelf nog prima wassen. Maar dat werd me niet gevraagd. We doen als verzorgenden veel meer dan nodig is. En het is lief bedoeld, maar moet echt anders.’’

 

Nieuwe inzichten

Lieke is tevreden over de inzichten van de groep. ‘’We hebben het er al jaren over: klanten moeten hun eigen regie kunnen behouden. Alles ook in samenspraak met familie en zorgverleners. In de praktijk blijkt dat een lastige opgave. Social media stromen over van tips, richtlijnen en goedbedoelde adviezen om iedereen mee te krijgen en vooral bewust te maken van de noodzaak van eigen regie. Van de klanten. Maar door het zelf te ervaren. Als je het hebt gevoeld raak je het nooit meer kwijt.’’

 

In mens verdiepen

De trainster besluit met rake woorden. ‘’Met terugwerkende kracht krijg ik soms last van schaamte van hoe ik zelf 25 jaar in de zorg heb gewerkt. Zeker niet vanwege mijn foute bedoelingen, maar júist vanwege al mijn goede. Ik wilde maar helpen en ontzorgen. Ik had me veel meer in de mens moeten verdiepen. Klanten willen niet betutteld worden. Ze willen leven net als toen ze nog zelfstandig woonden en lekker zichzelf kunnen zijn. Daarom wil ik jullie zo graag deze klantervaring meegeven. Hoe vaak vragen we écht: hoe is het met je? En niet omdat het moet, maar om echt eens te luisteren? En als iemand eens heel opstandig is, beseffen we dan ook dat wij dat mogelijk zelf hebben veroorzaakt met onze betutteling? Laten we het alsjeblieft niet meer doen! Hoe goed we het ook bedoelen. Vraag gewoon wat de klant wil wat je doet. Zo simpel is het.’’

 

>Bekijk hier hun site